Έρευνα Από τις Μπίζνες Καλά Οργανωμένες: Που ξοδεύουν οι ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ τα χρήματα των προπληρωμένων καρτών

Όπως προκύπτει από σχετικές έρευνες Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων σε φαγητό, ρούχα και επικοινωνία επιλέγουν να δαπανήσουν οι πρόσφυγες τα χρήματα των προπληρωμένων καρτών.Συγκεκριμένα, έρευνα της «Mercy Corps», που διανέμει κάρτες σε δομές της Αττικής, της Βοιωτίας και νησιών, διαπιστώνει ότι τον περασμένο Δεκέμβριο οι 272 πρόσφυγες που ρωτήθηκαν διέθεσαν το 51,7% των χρημάτων σε φαγητό, το 14% σε ρούχα και το 9.8% σε επικοινωνία. Ακολουθούν τα τσιγάρα (6,5%), τα βρεφικά προϊόντα (4,4%), τα ιατρικά έξοδα (3,5%) και τα μέσα μεταφοράς (3,4%).

Αντίστοιχη είναι η εικόνα από την έρευνα των οργανώσεων CRS και Caritas σε Ελληνικό και Σκαραμαγκά. Εκεί οι περισσότεροι αξιοποίησαν τα χρήματα των καρτών σε φαγητό (57%), ρούχα (18%), επικοινωνία (10%) και είδη προσωπικής υγιεινής (5%). Ακολουθούν με μικρότερα ποσοστά οι οικιακές συσκευές, τα ιατρικά έξοδα, η αποπληρωμή χρέους, τα μέσα μεταφοράς και η αγορά ειδών για τα καταλύματά τους (κουβέρτες, σεντόνια, μαξιλάρια).
Λίγο διαφορετική είναι η εικόνα που είχε η οργάνωση «Αλληλεγγύη- SolidarityNow», καθώς οι περισσότεροι ωφελούμενοί της (58,43%) προτίμησαν να διαθέσουν τα χρήματά τους σε ρούχα. Το φαγητό εξακολουθεί να βρίσκεται ψηλά στις προτιμήσεις τους (25,84%) και ακολουθούν παιδικά ρούχα και κινητά τηλέφωνα (με το ίδιο ποσοστό 15,73%), εστιατόρια (8,99%), παιδικά τρόφιμα (7,87%), καλλυντικά και τσιγάρα (3,37%). Στην περίπτωση του «SolidarityNow» η πλειοψηφία των ωφελούμενων (64,3%) μένουν σε δομές όπου παρέχονται τρία γεύματα την ημέρα, με την μειοψηφία να μαγειρεύουν μόνοι τους. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να εξηγεί και τη διαφοροποίηση στις προτιμήσεις σε σχέση με τις άλλες οργανώσεις.

Ορισμένα ενδιαφέροντα στοιχεία για το προφίλ των καταναλωτών προκύπτουν από την έρευνα της «Mercy Corps». Οι γυναίκες ξοδεύουν περισσότερα χρήματα σε φαγητό, ρούχα και ιατρικά έξοδα, αντίθετα οι άνδρες έχουν υψηλότερα έξοδα σε μετακίνηση, επικοινωνία και τσιγάρα. Οι Αφγανοί έχουν σχετικά υψηλότερα έξοδα σε ρούχα και ιατρικά έξοδα, οι Πακιστανοί σε επικοινωνία και οι Σύροι σε φαγητό. Τέλος, τα μεμονωμένα άτομα ξοδεύουν περισσότερα σε φαγητό και επικοινωνία σε σχέση με τις οικογένειες.

Σημαντικό εύρημα είναι ότι οι πρόσφυγες σε συντριπτικό ποσοστό κάνουν ανάληψη των χρημάτων αντί για χρήση της κάρτας ως χρεωστικής, παρόλο που έχουν τη δυνατότητα να τη χρησιμοποιήσουν τόσο σε ΑΤΜ όσο και σε POS. Συγκεκριμένα, τον Δεκέμβριο οι ωφελούμενοι του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού (σε έξι δομές φιλοξενίας) έκαναν ανάληψη των χρημάτων σε ποσοστό πάνω από 98%. Στις κάρτες που διένειμαν η CRS και η Caritas οι ωφελούμενοι έκαναν ανάληψη από τα ΑΤΜ για το 95% των χρημάτων που πιστώθηκαν και μόλις για το 5% των χρημάτων χρησιμοποίησαν την κάρτα ως χρεωστική. «Οι πρόσφυγες είναι πιο εξοικειωμένοι με τη χρήση των μετρητών παρά της χρεωστικής κάρτας», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Χάρης Αδρακτάς- Ρέντης, συντονιστής του προγράμματος της «Αλληλεγγύη- SolidarityNow».

Εξάλλου, η «Mercy Corps» εντόπισε ότι το 91,9% των κατόχων της κάρτας έχουν ξοδέψει όλα τα χρήματα που τους έχουν δοθεί. Οι υπόλοιποι δήλωσαν ότι σκοπεύουν να αποταμιεύσουν κάποια χρήματα ή να τα ξοδέψουν στο κοντινό μέλλον.

Το 78% των ωφελούμενων της ίδιας οργάνωσης μπόρεσαν να χρησιμοποιήσουν την προπληρωμένη κάρτα χωρίς πρόβλημα και το υπόλοιπο 22% είχε δυσκολία ή χρειαζόταν βοήθεια από άλλους.

Αντίθετα, η συντριπτική πλειοψηφία των ωφελούμενων της «Αλληλεγγύη- SolidarityNow» δεν είχε χρησιμοποιήσει κάρτες στο παρελθόν, όπως εξηγεί ο Χάρης Αδρακτάς- Ρέντης. Πρόσφυγες που κρατούσαν το απόκομμα του PIN μαζί με την κάρτα, άλλοι που δεν μπορούσαν να διαβάσουν τις εντολές στο ΑΤΜ ή πολλές περιπτώσεις που δεν ήξεραν πώς λειτουργεί το POS, ήταν μερικά από τα φαινόμενα που σημειώθηκαν. Για το σκοπό αυτό οι οργανώσεις υποστηρίζουν τα προγράμματα παροχής καρτών με επεξηγηματικά φυλλάδια και βίντεο, σεμινάρια, αλλά και γραμμή τηλεφωνικής εξυπηρέτησης για την επίλυση των προβλημάτων τους.

Πάντως, παρά τις όποιες δυσκολίες, το 99% των δικαιούχων της «SolidarityNow» δήλωσαν ότι προτιμούν τις κάρτες από τα κουπόνια και περισσότερα από τα δύο τρίτα των κατόχων κάρτας της «Mercy Corps» ανέφεραν ότι το αίσθημα ασφάλειας σε αυτούς αυξήθηκε εξαιτίας της διανομής μετρητών. Επίσης, το 82% των κατόχων καρτών δήλωσαν ότι καλύπτουν τις βασικές ανάγκες τους με τα μετρητά, το 56% με το φαγητό που διανέμεται στα κέντρα φιλοξενίας, το 49% με αντικείμενα που διανέμονται, το 12% δανείζονται χρήματα από την οικογένεια και τους φίλους τους και το 7% χρησιμοποιούν χρήματα που τους στέλνουν από το εξωτερικό.

«Θεωρούμε ότι οι κάρτες είναι ο πιο αποτελεσματικός, αποδοτικός και αξιοπρεπής τρόπος υποστήριξης των προσφύγων», επισημαίνει ο διευθυντής του ελληνικού γραφείου της «Mercy Corps», Άλαν Γκλάσγκοου. «Οι πρόσφυγες είναι ικανοποιημένοι γιατί μπορούν να φροντίσουν τις οικογένειές τους, να ετοιμάσουν το γεύμα της οικογένειας. Αισθάνονται ελευθερία», τονίζει η Σοφία Πεπόνη, συντονίστρια του προγράμματος για τον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό.

«Οι οργανώσεις που διανέμουν είδη δεν έχουν κάνει ενδελεχή έρευνα για τις ανάγκες των προσφύγων, οπότε συχνά δεν καλύπτονται οι ανάγκες. Για παράδειγμα τα παπούτσια που ήταν σε άμεση ζήτηση τελείωναν γρήγορα στις διανομές ή δεν είχαν νούμερα. Επίσης, όταν στηρίζεται κάποιος σε διανομές από τρίτους είναι δύσκολο να σταθεί στα πόδια του. Με τη διάθεση χρημάτων οι πρόσφυγες ενδυναμώνονται, διαθέτουν χρήματα στην τοπική κοινωνία και έτσι δημιουργείται μια πιο ίση σχέση με τους γείτονές τους», παρατηρεί ο Χάρης Αδρακτάς- Ρέντης.

Η ενίσχυση της τοπικής οικονομίας είναι, εξάλλου, ένας ακόμα στόχος του προγράμματος. Ο κ. Γκλάσγκοου περιγράφει: «Τον Δεκέμβριο επισκέφθηκα τη Λέσβο και αρκετοί ιδιοκτήτες καταστημάτων και καφέ μου έλεγαν ότι είναι σημαντικό γι’ αυτούς το γεγονός ότι οι πρόσφυγες ξοδεύουν χρήματα στα καταστήματα όλο το χρόνο». «Κάποιες φορές στις διανομές τα είδη έρχονται από το εξωτερικό με κοντέινερ, από διεθνείς ΜΚΟ, οπότε και εκεί δεν στηρίζεται η τοπική οικονομία», συμπληρώνει ο κ. Αδρακτάς- Ρέντης. Προκειμένου να αποφευχθεί οποιαδήποτε πληθωριστική τάση στις μικρές τοπικές αγορές, η οργάνωση «Αλληλεγγύη- SolidarityNow» διεξάγει τακτικά έρευνες αγοράς, προκειμένου να παρακολουθεί τις τιμές. Μέχρι στιγμής, όπως αναφέρουν, δεν έχει εντοπιστεί διακύμανση των τιμών.

Τις χρεωστικές κάρτες διανέμουν Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σε συνεργασία με το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όπως αναφέρουν εκπρόσωποι της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η διανομή των καρτών έχει ολοκληρωθεί στα κέντρα φιλοξενίας της ενδοχώρας και σταδιακά οι κάρτες αντικαθιστούν τα κουπόνια στην περίπτωση των προσφύγων που διαμένουν σε ξενοδοχεία και διαμερίσματα της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Όσον αφορά στα νησιά, στη Χίο ήδη ολοκληρώθηκε η διανομή και αυτές τις ημέρες υλοποιείται στη Σάμο. Θα ακολουθήσουν η Λέσβος, η Λέρος και η Κως, αν και εκεί ήδη έχει γίνει σε ένα ποσοστό διανομή καρτών από τη «Mercy Corps». Στόχος είναι ως το τέλος Μαρτίου όλοι οι πρόσφυγες σε δομές και διαμερίσματα στην ενδοχώρα και τα νησιά να έχουν λάβει κάρτα. Ωστόσο, δεν έχει αποφασιστεί ακόμα τι θα γίνει με την περίπτωση των προσφύγων που διαμένουν σε καταλήψεις ή εκτός δομών.

Για το πρόγραμμα η Ύπατη Αρμοστεία συνεργάζεται με τις ΜΚΟ «Catholic Relief Services», «Samaritan’s Purse», Διεθνή Ομοσπονδία Συλλόγων Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου, Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης, Oxfam, «Mercy Corps», καθώς και με τους εταίρους της στο πρόγραμμα φιλοξενίας σε ξενοδοχεία και διαμερίσματα (δήμοι Αθηναίων, Θεσσαλονίκης και Λιβαδειάς, οργανώσεις Praksis, Arsis, «Αλληλεγγύη- SolidarityNow», Νόστος, Ηλιακτίδα, ΜΕΤΑδραση, Φάρος και «Save the Children»).

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η οργάνωση «Mercy Corps» διένειμε από τον Μάιο του 2016 μέχρι τον Ιανουάριο του 2017 6.747 κάρτες, με τις οποίες κάλυψαν τις ανάγκες 12.975 ωφελούμενων σε Άγιο Ανδρέα, Λαύριο, Μαλακάσα, Οινόφυτα, Ραφήνα, Θερμοπύλες, Κω, Λέρο και Λέσβο. Κατά το παρελθόν δόθηκαν κάρτες και στα Δολιανά, τη Φανερωμένη του δήμου Ζίτσας, τη Φιλιππιάδα, τα Γρεβενά, τον Κατσικά, την Κόνιτσα και το Τσεπέλοβο. Το ποσό που έχει διατεθεί μέχρι σήμερα μέσω των καρτών είναι περίπου δυόμισι εκατομμύρια ευρώ. Σύμφωνα με τον επικεφαλής του ελληνικού γραφείου της οργάνωσης, Άλαν Γκλάσγκοου, η «Mercy Corps» ήταν εκείνη που ξεκίνησε την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος στα τέλη του 2015 στην Ελλάδα (πρώτα στη Λέσβο), με χρηματοδότηση από μεγάλες αμερικανικές εταιρείες, και στη συνέχεια παρουσίασε το πιλοτικό πρόγραμμα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αντίστοιχα προγράμματα έχει υλοποιήσει σε άλλες 19 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Στο πλαίσιο του προγράμματός της «Cash4Solidarity» η ΜΚΟ «Αλληλεγγύη- SolidarityNow» διένειμε από τον Νοέμβριο 2016 μέχρι και τον Ιανουάριο 2017 658 κάρτες συνολικού ύψους 408.970 ευρώ σε 1.558 ωφελούμενους στην Αθήνα (ξενοδοχεία και διαμερίσματα), τη Θεσσαλονίκη (διαμερίσματα, τις πρώην φοιτητικές εστίες στη Σίνδο και το Κέντρο Αλληλεγγύης), σε ξενοδοχεία στο Κρανίδι και τις Ροβιές και στη δομή φιλοξενίας στην Τήλο. Οι οργανώσεις CRS (Catholic Relief Services) και «Caritas Hellas» έχουν διανείμει περίπου 2.600 κάρτες στις τρεις δομές του Ελληνικού και στον Σκαραμαγκά. Το συνολικό ύψος του ποσού που δαπανήθηκε ανέρχεται σε 641.395 ευρώ.

Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ξεκίνησε τον περασμένο Οκτώβριο πιλοτικά το πρόγραμμά του «Cash Transfer Programme» στη δομή της Ριτσώνας, τον Δεκέμβριο το επέκτεινε στις δομές της Σίνδου (Frakapor και Καραμανλής), του Ωραιοκάστρου, του Κορδελιού (Softex) και του Καλοχωρίου, ενώ τον Ιανουάριο προστέθηκαν τα κέντρα φιλοξενίας της Νέας Καβάλας και της Πιερίας (κτήμα Ηρακλής). Συνολικά διένειμε 1.253 κάρτες σε 3.048 ωφελούμενους.

Τα ποσά που λαμβάνουν οι πρόσφυγες διαφοροποιούνται ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας και με το αν στο κέντρο παραμονής των προσφύγων γίνεται καθημερινή διανομή φαγητού από εταιρείες κέτερινγκ ή όχι. Στις δομές, όπου διανέμεται και φαγητό, τα ποσά που λαμβάνουν οι οικογένειες κυμαίνονται από 90 (οικογένειες με ένα μέλος) έως 330 ευρώ το μήνα (οικογένειες με επτά ή περισσότερα μέλη). Αντίστοιχα, στις δομές, όπου δεν υπάρχει σίτιση, οι οικογένειες λαμβάνουν από 150 έως 550 ευρώ το μήνα.