Αρχαία ελληνικά, ορθογραφία και απλουστεύσεις

Αφορμή για το άρθρο στάθηκε ένα κείμενο το οποίο ανέγνωσα στο facebook. Μιλούσε με λύπη και μια δόση νοσταλγίας για τις λέξεις που χάνουν την ορθή γραφή τους με το πέρασμα του χρόνου, υιοθετώντας μια άλλη απλουστευμένη. Π.χ. η ζήλεια έγινε ζήλια, το κρεββάτι μείωσε το εύρος του γινόμενο κρεβάτι, το αυγό, την ουσία του καθιστάμενο αβγό.

Η αλήθεια είναι πως η αρχαία ελληνική είναι μια από τις ωραιότερες γλώσσες του κόσμου, ομοίως και η νεώτερη αυτής, καθαρεύουσα που πολλοί διδαχθήκαμε στα σχολεία, καθόσον τεκμηριώνουν το ‘πώς’ και το ‘γιατί’ τους με τρόπο μοναδικό. Σε αυτό όλοι συμφωνούμε.

Συμφωνούμε, αλλά πίσω από αυτή την συμφωνία μας δεν πρέπει να αρνούμαστε την πρόοδο.

-Μα στο όνομα της προόδου χάνουμε την ταυτότητά μας… Την κληρονομιά μας ολόκληρη.

Η κληρονομιά δεν χάνεται εκ των πραγμάτων. Όσο για την ταυτότητά μας θα αντιλέξω πως, δεν είναι ο τρόπος που γράφουμε αλλά ο τρόπος που σκεφτόμαστε (και ακολούθως οι πράξεις που υιοθετούμε), καθόσον η σκέψη προηγείται της γραφής η οποία σε κάθε περίπτωση υπηρετεί τη νόηση.

Είναι σαφώς προτιμότερη η ύπαρξη μιας εποικοδομητικής σκέψης ή η ανάπτυξη μια νέας φιλοσοφικής θεωρίας από τον τρόπο αποτύπωσής της στο χαρτί. Ας μην ξεχνάμε πως ήδη μετερχόμεθα από κοινού λάθη, με τη συμφωνία  μάλιστα του λεξικού Μπαμπινιώτη, ο οποίος πολύ σωστά επισημαίνει το σφάλμα που μιας και το κάνουμε όλοι …αποφασίσαμε να το λέμε σωστό! Το αποδέχεται και εκείνος.

Ο λόγος ειρήσθω εν παρόδω, περί του ρήματος ‘σφάλλω’ όπου ευρέως χρησιμοποιούμε τη λέξη ‘έσφαλα’ (θέλοντας να πούμε πως ‘έκανα λάθος’) αντί που εσφάλην ή του σφάλλομαι (κάνω λάθος) καθόσον μιλάμε για παθητική φωνή. Εγώ έκανα λάθος και άρα ‘σφάλλομαι’ δεν ‘έσφαλα’ (που σημαίνει έκανα κάτι σε κακό σε κάποιον ή κινήθηκα εναντίον του ή τον κτύπησα) ή το 'είνε' που πλέον γράφεται με 'αι' χωρίς κανείς μας να ενοχλείται. (Αναρωτιέμαι συνεκδοχικά, για ποιο λόγο δεν παραπονιόμαστε που δεν γυρίζουμε τη γλώσσα μας στην παλαιά καθαρεύουσα ή ακόμα και στην αρχαία).

Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε πως αφού όλοι αποφασίσαμε πως έτσι είναι το σωστό, αυτό δογματικά γίνεται. Αυθαίρετα, χωρίς κανείς μας να χάνει τίποτα από τη αποδοχή της εσφαλμένης λέξης. Για ποιο λόγο θα χάσει κάποιος κάτι, από το πειρούνι (πείρος) που γράφεται πιρούνι.

Εξακολουθώντας επισημαίνω πως το πρόβλημα όλων μας σήμερα δεν είναι το κατά πόσον μπορούμε να γράφουμε σωστά, αλλά το κατά πόσον μπορούμε να σκεπτόμαστε με τρόπο άξιο.

Πόση σημασία έχει ο οποιοσδήποτε να γνωρίζει την τέχνη της ορθογραφίας έχοντας μια στείρα λογική, έναν νου που δεν γεννάει παρά μόνο διδάσκεται, αποστηθίζει και ομοίως διδάσκει μαθημένες διδαχές; 

Θα συμφωνήσουμε πως δεν είναι απαραίτητο (τουναντίον μάλιστα) εκείνος που ξέρει ορθογραφία και την αρχαία γλώσσα να μην (για παράδειγμα) φιλοσοφεί άξια ή να μην υπηρετεί τα ορθά και τα πρέποντα, τρανό παράδειγμα ο Καστοριάδης. Το πρώτο όμως, δεν εγγυάται το δεύτερο και εάν επρόκειτο να επιλέξουμε κάτι εκ ων δύο, θα έπρεπε κατά την ταπεινή μου άποψη να επιλέξουμε από τη γραφή,  τη σκέψη. (Σαφώς μειδιώντας αναφέρω πως αν τα είχαμε όλα θα ήταν καλύτερα...)

Επιτείνοντας -γνωρίζοντας εκ των προτέρων την αντίδραση πολλών και ομοίως τον αντίλογο- θα προτιμούσα να χρησιμοποιούσαμε ένα ‘ι’ και ένα ‘ο’, καμία δίφθογγο συγγράφοντας εκ νέου την ηθική του Σπινόζα ή μια νέα θεωρία για τη σύγχρονη βούληση τεκμηριωμένη ομοίως με εκείνη του Καντ  αποδεικνύοντας στον κόσμο πως είμαστε ακόμα εδώ ως συνεχιστές της αρχαίας γνώσης και όχι ως σφετεριστές της. Ως εκμεταλλευτές της, μη έχοντες τίποτα το σύγχρονο άξιο.

Βεβαίως όλα έχουν και μια επόμενη εξήγηση αρκεί να μπορέσουμε να τη δούμε:

Πατάμε ως έθνος σε μια αρχαία ιστορία, σε μία θρησκεία σε μία επανάσταση και σε ένα Όχι’. Τεράστια αναμφισβήτητα για τη χρησιμότητά τους όλα, αλλά δεν αρκούν να πείσουν άλλους έξω από εμάς. Οι σύγχρονοι δεν έχουμε να επιδείξουμε κάτι τρανταχτό, κάτι αντάξιο της ιστορίας μας και αρπαζόμαστε από αυτή εν μέσω ωκεανού να σωθούμε διατηρώντας συνοχή.

Δεν μπορώ να γνωρίζω εάν υπάρχει παγκόσμιο σχέδιο αφελληνισμού διαμέσου της άλωσης της πίστης, της απλούστευσης της γραφής μας ή της αλλοτρίωσης της ομιλούμενης γλώσσας μας αν υπήρχε θα ήταν ανησυχητικό όπως είναι πράγματι ανησυχητικό και το επίπεδο εκείνων που ορίζουν τη μόρφωσή των παιδιών μας. Των πολιτικών. (Είναι πράγματι θλιβερή η φτώχεια λεξιλογίου στους νέους και η άγνοιά τους. Πρώτα θα πρέπει λοιπόν, να τους μάθουμε πως το 'Όχι'' ειπώθηκε το 1940 αντί του 1821. Πρώτα επί παραδείγματι την ιστορία του εμφυλίου, το ποιος ήταν ο Ζαχαριάδης (που ελάχιστα παιδιά εκτός πολιτικής γνωρίζουν) και κατόπιν αν το 'δάκρυ' αποτελεί εξαίρεση σε κάποιον κανόνα. Ασφαλώς και δεν μιλάω για όλους, ασφαλώς... Πρώτα θα πρέπει να μάθουν πως η ηθική υπερέχει του συμφέροντος και κατόπιν την ορθογραφία της τάδε δύσκολης λέξης κι αν εν τέλει μάθουν το νόημα τς αξίας του 'γνώθι σαυτόν' ή 'σ'αυτόν', ας το γράφουν όπως θέλουν ομοίως και τους χαρακτηρισμούς για τον εαυτό τους. Αρκεί που θα νοιώσουν τη ανάγκη να το κάνουν...)

Τι σχέση έχει;

Απόλυτη θα απαντήσω. Μία και απόλυτη.

Τα πάντα είναι πολιτική. Από αυτήν εξάγονται συμπεράσματα, παραδείγματα και ορίζονται πορείες, προτεραιότητες, τιμές στα άξια και καταδίκες στα ανάξια…

Τα πάντα είναι αποτελέσματα, απόρροια, πολιτικών εφαρμογών και στο σημείο αυτό θα ήθελα να θυμίσω πως όλοι οι πολιτικοί μας γνώριζαν άριστα την ελληνική γραφή, αλλά αυτό δεν μας βοήθησε πουθενά, τουναντίον θα βοηθούσε πολύ περισσότερο όλους εμάς ως έθνος ένας ανορθόγραφος ηγέτης με τιμιότητα με όραμα και ευσυνειδησία. Ένας ηγέτης, παιδί του λαού και όχι των πανεπιστημίων… του Χάρβαρντ για παράδειγμα.

Η περηφάνια χρειάζεται ένστικτο και άρτιο χαρακτήρα.

Θα πείραζε κανέναν αν είχαμε για ηγέτη ένα παλληκάρι (ορθόν, εκ του πάλλαξ) ή παλικάρι; Αλήθεια ποια η διαφορά αν μας έδειχνε έναν νέο δρόμο τραβώντας εκείνος μπροστά για το καλό όλων;

Στην ιδέα περί μίας ορθότητας θεωρητικής και μόνο.

Γνωρίζω τα νέα ζητήματα που εγείρονται.

-Μπορεί πίσω από μια στρεβλή θεωρία να υπάρξει ορθή πράξη;

Η απάντηση είναι πως κάποιοι από εκείνους τιμούμε σήμερα και μας κρατούν ενωμένους ως έθνος, πολέμησαν ή θυσιάστηκαν αγνοώντας την πένα και το χαρτί, πόσο μάλλον την ορθότητά της γραφής στη λεπτομέρεια.

Οψόμεθα...

 politisg